Edward Gibbon'ın tarihyazımına en önemli katkılarından biri gerileyiş ve çöküş kavramını oturtması, bunu tanımlayış ve aktarış seklidir. Gibbon, Roma'nın gerileyiş ve çöküşünü bir problematik olarak ortaya koyup açıklamasıyla birlikte sonraki kuşakların farklı disiplinlerinde çalışan Roma'yı inceleyen bilim insanlarını da bu anlamda oldukça etkilemiştir.

Roma İmparatorluğu'nun Gerileyiş ve Çöküş Tarihi'nin 5. cildinde Gibbon Hristiyanlığın etkisini irdelemeye devam ediyor. İmparatorluk bünyesinde ağırlığını giderek artıran Hristiyanlığın farklı mezheplerini detaylı olarak inceliyor ve Doğu ve Batı olarak ayrışmasını ortaya koyuyor.

Gibbon, 5. cildin son bölümünde ise İslamiyet'in detaylı bir analizine girişiyor. Arap coğrafyasının siyasi ve toplumsal durumu ile Hz. Muhammed'in ailesinin geçmişinden başlayan bu bölümde peygamberliğin ilanı, İslam dininin gelişimi ve oluşturulan siyasi, hukuki, ekonomik ve sosyal yapıyı inceliyor.